استان اصفهان؛ پایتخت صنایع دستی ایران
حتما شنیده‌اید که برای استان اصفهان لقب «نصف جهان» را در نظر گرفته شده است. اما این تنها لقب این استان نیست و این استان با نام پایتخت صنایع دستی ایران نیز شناخته می‌شود. در استان اصفهان، حدود 20 هنر از هنرهای صنایع دستی رواج دارند. از برخی از پرفروش‌ترین صنایع دستی اصفهان می‌توان به میناکاری، فیروزه‌کوبی، قلمکاری، منبت‌کاری و … اشاره کرد. از سوی دیگر مردم این استان در تولید برخی از شیرینی‌جات مانند گز نیز تبحر دارند. در این مطلب با پرفروش‌ترین و محبوب‌ترین سوغات و صنایع دستی اصفهان آشنا می‌شویم.
تاریخچه مختصر سوغات و صنایع دستی اصفهان
بخش بزرگی از تاریخچه صنایع دستی ایران، مربوط به استان اصفهان است. طبق مشاهدات و تحقیقاتی که بر آثار باستانی انجام شده است، متوجه می‌شویم که در دوران پیش از اسلام، برخی از محصولات صنایع دستی مانند قالی‌بافی، جاجیم‌بافی و حصیربافی در اصفهان وجود داشته‌اند. پس از توسعه تجارت در این استان شرایط برای هنرنمایی صنعتگران فراهم شد و تولیدات قالی‌بافی، جاجیم‌بافی، پته‌دوزی پیشرفت کردند. در پس از ظهور اسلام نیز تراشکاری و معرق‌کاری در اصفهان شناخته شدند.
تولید انواع سوغات و صنایع دستی اصفهان در عصر صفویه به اوج رسید. شاه عباس صفوی به هنرهای دستی علاقه‌مند بود. او برای توسعه صنایع دستی در استان اصفهان، با تاسیس چندین کارگاه مردم را به یادگیری این هنرها و تولید محصولات تشویق کرد. پیش از پایان دوران صفویه، هنرهای روبان‌دوزی، میناکاری و جلویی‌بافی نیز به شهرت رسیدند.
به‌دلیل توسعه تجارت، تولید صنایع دستی در دوران قاجار افزایش پیدا کرد و بازارهای متعددی در استان اصفهان تاسیس شدند که صنعتگران در آن بازارها به تولید و عرضه محصولات می‌پرداختند. صنایع دستی اصفهان در دوران پهلوی، به‌دلیل ظهور صنایع دستی بزرگ مانند نساجی متحول شد. پس از پایان حکومت پهلوی و ظهور ماشین‌آلات، سوغات و صنایع دستی اصفهان به رونق بی‌سابقه‌ای رسیدند.
پرفروش‌ترین و محبوب‌ترین سوغات و صنایع دستی اصفهان
پس از سفر به استان اصفهان حیف است محصولی را به یادگار به خانه نبرید. سوغات اصفهان اغلب شامل محصولات خوراکی و محصولات صنایع دستی است. برای مثال گز و پولک دو مورد از محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین سوغات خوراکی استان اصفهان به‌شمار می‌آید. استان اصفهان یکی از کهن‌ترین استان‌های ایران است و سوغات مربوط به این استان نیز، محصولاتی هستند که قدمت زیادی دارند. برای مثال قدمت تولید گز به 450 سال پیش برمی‌گردد و در دوره صفویه شناخته شده است.
علاوه بر محبوبیت و قدمت سوغات خوراکی اصفهان، ارزش صنایع دستی این استان نیز زبانزد مردم ایران و کشورهای خارجی است. این محصولات امروزه به اصلی‌ترین اکسسوری‌های دکوراسیون مدرن ایرانی تبدیل شده‌اند و از جایگاه مهمی نزد ایرانیان برخوردار هستند. صنایع دستی اصفهان به خارج از ایران نیز صادر می‌شوند. در ادامه محصولات برخی از محبوب‌ترین سوغات و صنایع دستی اصفهان را بررسی می‌کنیم.
قالی‌بافی در اصفهان
قالی‌بافی هنری است که از دیرباز در استان اصفهان رواج داشت. این هنر در عصر صفویه شکوفا شد و رونق پیدا کرد. قالی زربافت در استان اصفهان به‌عنوان یکی از پرفروش‌ترین و زیباترین سوغات‌های اصفهان به‌شمار می‌آید. امروزه شهر میمه در استان اصفهان یکی از اصلی‌ترین قطب‌های تولید قالی‌های دست‌بافت است. هنرمندان اصفهانی در قالی‌بافی از ترکیب‌های رنگی خاصی استفاده می‌کنند که نسبت به قالی‌بافی در کاشان و نائین متفاوت است. تنوع رنگی در قالی‌بافی اصفهانی محدود است و به‌ندرت از رنگ‌های غیر طبیعی استفاده می‌شود. قالی‌بافی در جوشقان اصفهان نیز قدمت بسیار زیادی دارد. امروزه از تعداد زیادی از قالی‌های جوشقان در موزه‌های آمریکا و اروپا نگهداری می‌شود.
میناکاری؛ یکی از پرفروش‌ترین سوغات و صنایع دستی اصفهان
میناکاری یکی از شاخص‌ترین سوغات و صنایع دستی اصفهان است و تولیدات آن روزانه در حال افزایش می‌باشد. قدمت این هنر به بیش از 5000 سال قبل برمی‌گردد. محصولات مینا با رنگ‌های سبز، آبی و حتی قرمز تولید می‌شوند که جلوه زیبا و منحصربه‌فردی به این محصولات می‌بخشد. میناکاری معمولا روی فلز مس انجام و گاهی روی زیرساخت‌های نقره و سفال اجرا می‌شود. ظروف مینا با دو روش خانه‌بندی و نقاشی یکی از پرفروش‌ترین صنایع دستی اصفهان و ایران هستند. با مطالعه تاریخچه این هنر، متوجه می‌شویم که این هنر در زمان حکومت هخامنشیان آغاز شده است و در دوران ساسانی دچار تغییر شد. بنابراین میناکاری در دوره ساسانی به اوج شکوفایی رسید.
در ادامه با رایج‌ترین محصولات میناکاری آشنا می‌شویم:
- گوشواره، انگشتر، گردنبند و سایر زیورآلات
- جعبه آرایش
- بشقاب دیوارکوب
- گلدان‌های مینا
- تابلو‌های میناکاری‌شده
- انواع ظروف مانند لیوان، پارچ، تنگ و …
صنایع دستی قلم‌زنی در استان اصفهان
قلم‌زنی یکی دیگر از معروف‌ترین سوغات و صنایع دستی اصفهان به‌شمار می‌آید. این هنر در شهرهای تبریز و شیراز نیز رونق دارد و در اماکن مقدس و ضریح‌های حرم امامان دیده می‌شود. قلم‌زنی در واقع هنر حکاکی روی فلزات مس، طلا، نقره، برنج و … است. ظهور این هنر به زمان سکاها اختصاص دارد. قلم‌زنی معاصر این گونه است که ابتدا داخل یا زیر ظروف زیرساخت را به محلول قیر و گچ آغشته می‌کنند تا از سوراخ شدن ظرف جلوگیری شود. سپس صنعتگران با قلم‌های مخصوص و چکش، طرح‌های خلاقانه را روی ظرف اجرا می‌کنند و به برجسته‌سازی جزئیات می‌پردازنند. پس از قلم‌زنی محلول قیر و گچ از ظرف جدا می‌شود و روی شیارهای ظرف، گرده زغال می‌ریزند.
- در ادامه با برخی از محصولات ظروف قلم‌زنی آشنا می‌شویم:
- قندان قلم‌زنی
- بشقاب‌های دیوارکوب و تزئینی
- گلدان
- شمعدان و قاب آینه
- جعبه دستمال
فیروزه‌کوبی؛ یکی از اصلی‌ترین سوغات و صنایع دستی اصفهان
محبوبیت و زیبایی ظروف فیروزه‌کوبی برای تمام ایرانیان اثبات شده است. فیروزه‌کوبی هنری است که نسبت به سایر سوغات و صنایع دستی اصفهان، قدمت کمتری دارد. قدمت این هنر به 70 سال پیش برمی‌گردد و اکنون محصولات آن به یکی از پرفروش‌ترین محصولات هنرهای دستی اصفهان تبدیل شده است. این هنر معمولا روی ظروف مس و نقره اجرا می‌شود و نوع مسی آن رایج‌تر است. صنعتگران سنگ‌های زینتی فیروزه که از معادن مشهد و نیشابور استخراج می‌شوند را با دقت و ظرافتی مثالزدنی کنار هم قرار می‌دهند. برای این کار از چسب فیروزه یا لاک گردویی استفاده می‌شود تا طرح‌های فیروزه روی ظروف ثابت بمانند. ارزش هنری و مادی محصولات فیروزه‌ای، به ظرافت و فواصل فیروزه‌ها نسبت به یکدیگر بستگی دارد.
در ادامه با برخی از محصولات محبوب فیروزه کوبی آشنا می‌شویم:
- آجیل‌خوری و شکلات‌خوری فیروزه‌ای
- سنبلدان فیروزه‌ای
- قندان و کاسه لاله
- انواع ظروف مانند گلدان، لیوان‌های تزئینی، تنگ و …
- سنگاب فیروزه‌ای
- شربت‌خوری فیروزه‌ای
- آینه فیروزه‌ای
- کشکول فیروزه‌ای
خرید بهترین سوغات و صنایع دستی اصفهان از شرکت آقاجانی
رتبه سوم تولیدات صنایع دستی در تمام دنیا، متعلق به کشور ایران است و استان اصفهان بخش بزرگی از صنایع دستی ایران را تولید می‌کند. برخی از محبوب‌ترین سوغات و صنایع دستی اصفهان که افراد در سفر به این استان تهیه می‌کنند، محصولات هنرهای دستی فیروزه کوبی، ظروف مینا، ظروف مس و خاتم و … هستند. شرکت صنایع دستی آقاجانی برترین تولید کننده این محصولات در ایران است و بزرگ‌ترین خط تولید محصولات فیروزه کوبی در خاورمیانه را نیز در اختیار دارد. شما می‌توانید در فروشگاه اینترنتی صنایع دستی و نیز فروشگاه‌های فیزیکی ما در شهرهای اصفهان و تهران این محصولات را خریداری کنید.
سوالات متداول
تولیدات صنایع دستی ایرانی در کدام استان‌ها رونق دارد؟
تولیدات صنایع دستی در استان‌های مازندران، مرکزی، همدان، کهگیلویه و بویراحمد، گلستان، گیلان، اصفهان، فارس، لرستان، قزوین، کرمانشاه، خراسان و … رونق دارد.
ظروف مینا چگونه تولید می‌شوند؟
در روش نقاشی میناکاری، پس از ساخت ظروف، میناکاران 3 یا 4 بار متوالی، روی ظروف لعابی سفید قرار می‌دهند. ظروف برای تثبیت لعاب در کوره‌هایی با حرارت 900 درجه سانتی‌گراد گذاشته می‌شوند. سپس روی ظروف نقاشی می‌شود.