صنایع دستی چیست؟؛ دستانی که ارزش آفرینند
از زمانی که انسان پا بر روی زمین نهاد در تلاش برای تأمین نیازهای اولیه و افزایش کیفیت زندگی خود بود. تمایل به بقا، بشر را به سمت ساخت ابزارآلاتی سوق داد که از او در برابر خطرات محافظت می‌کرد. پس با امکاناتی که در اختیار داشت، وسایلی برای شکار و دفاع از خود ساخت. به مرور با رفع نیازهای اولیه و ارتقاء سطح کیفی و سبک زندگی، بشر به شکوفایی هنری و احساسی خود اندیشید و بقا را در عنصری به جز بودن خود یافت.
پس آن دست‌سازه‌های او به جز کارایی از نظر زیبایی شناختی هم چشم‌گیر بود. صنایع دستی گرچه با رویکرد برطرف کردن نیازهای اولیه بشر پدیدار گشت، اما با گذشت زمان و شکل‌گیری باورها، اعتقادات، آداب و رسوم بشری، مسیری دیگر را در پیش گرفت. امروزه صنایع دستی دارای جایگاه خاصی در فرهنگ و هنر ملت‌ها است.
صنایع دستی چیست؟
برای صنایع دستی تعاریف متعددی ارائه شده است: گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر، صنایع دستی را بخشی از هنرهای سنتی دانسته که حقیقت متعالی هنر را با فنون و مهارت‌های صنعتی متناسب آمیخته و با قابلیت تکثیر در متن زندگی فردی و جمعی عرضه کرده است.
سازمان صنایع دستی ایران در سال 1383، صنایع دستی ایران را مجموعه‌ی وسیعی از رشته‌ها و صنایع بدیع توصیف کرده است که با محوریت هنر و ذوق زیباشناختی و خلاقیت اقوام ایرانی و با بهره‌گیری و با کاربری در زندگی مردم، تولید گردیده و از قدمتی به تاریخ کهن ایران برخوردار است.
سازمان بین‌المللی یونسکو، صنایع دستی چیست؟ را عبارت از محصولاتی که تماما با دست و یا به کمک ابزار ساخته شده، می‌داند. این در حالی است که می‌بایست مهم‌ترین بخش در تولید محصول تمام‌شده، کار دست صنعتگر باشد. استفاده از ابزار مکانیکی مجاز است.
صنایع دستی از مواد خام و به تعداد نامحدود ساخته می‌شوند. این محصولات ممکن است ابزاری، زیبایی‌شناختی، هنری، خلاقانه، دارای بار فرهنگی، تزئینی، کاربردی، سنتی و یا از لحاظ مذهبی و اجتماعی نمادین و مهم باشند.
اما گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر، واژه‌ی «هنرهای صناعی» را گویاتر و کامل‌تر از واژه‌ی «صنایع دستی» برشمرده است و با تعریفی از هنرهای سنتی، برای هنرهای صناعی به عنوان زیرمجموعه‌ی مهمی از هنرهای سنتی تعریف دیگری ارائه کرده است.
براین‌اساس هنرهای سنتی، با منشأ گرفتن از مبدأ واحد، محمل سیر و سلوکی فردی است که از طریق دریافت شهودی بر مبنای آدابی معنوی و به شیوه‌ی استاد و شاگردی انتقال می‌یابد و صورتی از تجلیات گوناگون زیبایی حقیقی را متناسب با شرایط زمانی و مکانی در اثر هنری مشخص می‌سازد. بالطبع آن هنرهای صناعی (صنایع‌دستی) نیز بخشی از هنرهای سنتی است که با بهره‌گیری از فنون و مهارت‌های متناسب و با قابلیت تکثیر غیرماشینی در متن زندگی فردی و جمعی عرضه می‌شود.
نقش صنایع دستی در کشور چیست؟
صنایع دستی محصولاتی ساخته دست انسان هستند که نمایانگر فرهنگ، هنر، اصالت و باورهای هر منطقه می‌باشند. کشور ما به دلیل فرهنگ و تاریخ غنی، قومیت‌های مختلف و آداب و رسوم گوناگون، مبدا شکل‌گیری هنرهای دستی مختلف بوده است. به همین دلیل هم بسیاری از هنرمندان و صنعتگران کشور در تولید و توسعه هنرهای دستی مختلف پیشرو بوده‌اند. اگر می‌خواهید بدانید صنایع دستی چیست و محصولات آن چه ویژگی‌هایی دارند، این مطلب از شرکت صنایع دستی آقاجانی را از دست ندهید.
نگاهی به تاریخچه صنایع دستی در ایران
کشور ایران در کنار هند و چین جزو تولیدکنندگان برجسته صنایع دستی در جهان به شمار می‌آید. برای نمونه در دوران هخامنیشان سنگ‌تراشی و حکاکی نقش و نگارهای گیاهان و حیوانات بسیار مورد توجه هنرمندان و صنعتگران آن زمان بوده است. از دیگر دوره‌های تاریخی هم که در آنها صنایع دستی به اوج شکوفایی خود رسید می‌توان به دوران سلجوقیان و ساسانیان اشاره کرد.
اهمیت صنایع دستی
اهمیت صنایع دستی در چیست؟ به طور کلی اهمیت انواع صنایع دستی را می‌توانیم از دو جنبه بررسی کنیم. یکی اهمیت فرهنگی و دیگری اهمیت اقتصادی. اصولا هنرهای دستی نقش بسیار مهمی در معرفی تاریخ، فرهنگ و سنت‌های یک جامعه یا کشور دارند. در حقیقت می‌توان اینطور گفت که صنایع دستی یک عنصر اساسی به منظور حفظ هنر، میراث فرهنگ غنی سنتی، مهارت‌ها و استعدادهای مردم در هر منطقه است. به گونه‌ای که امروزه اصالت و تاریخ هر جامعه‌ای را بر اساس انواع هنرهای دستی و محصولات هنری به جای مانده از قرن‌های گذشته ارزیابی می‌کنند.
جنبه اقتصادی فروش صنایع دستی چیست؟
صنایع دستی نقش بسیار تاثیرگذاری در توسعه اقتصادی کشورها دارند. در این صنعت با استفاده از حداقل امکانات و سرمایه می‌توان فرصت‌های شغلی متنوعی را ایجاد کرد و همزمان با توسعه بخش گردشگری، درآمدهای ارزی زیادی را از راه این عرضه گسترده این محصولات به دست آورد.
شاخصه‌های عمومی صنایع دستی:
سازمان جهانی مالکیت معنوی (WIPO) در حوزه‌ی صنایع‌دستی ویژگی‌ها یا شاخص‌هایی تعیین کرده است که این صنعت را از صنایع دیگر متمایز می‌کند:
- بکارگیری ابزار ساده در ساخت آنها
- عدم نیاز به دانش فنی پیچیده نسبت به سایر صنایع
- ناهمانندی و عدم تشابه فرآورده‌های تولیدی با یکدیگر
- ریشه گرفتن از فرهنگ، اعتقاد، باورها، آداب و رسوم منطقه
- امکان تأمین بخش عمده‌ی مواد اولیه از منابع داخلی
- قابلیت عرضه به بازاهای جهانی به عنوان یک محصول فرهنگی و هنری
- کمک به توسعه‌ی صنعت گردشگری و نشر ارزش‌های فرهنگی
- سرمایه‌گذاری کم و کاربری زیاد
- بالا بودن ارزش افزوده‌ی تولید
- قابلیت جنبه‌های کاربردی-تزئینی محصول
- سهولت در ایجاد توسعه و جابه‌جایی مکان کارگاه (مراکز تولید)
- سهولت در انتقال تجربیات و دانش فنی تولید
مهم‌ترین ویژگی‌های هنرهای دستی
مهم‌ترین ویژگی‌های صنایع دستی چیست؟ در صورتی که قصد خرید آنلاین صنایع دستی را دارید، باید از قبل اطلاعاتی را در خصوص ویژگی‌های آنها داشته باشید. در ادامه به ویژگی‌هایی اشاره می‌کنیم که در بین انواع هنرهای دستی در ایران مشترک هستند و باید آنها را بدانید. از جمله خصوصیات صنایع دستی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- صنایع دستی مختلف با استفاده از مواد اولیه بومی و به کمک ابزارهای ساده دستی تولید می‌شوند به همین علت هم انعکاس‌دهنده خلاقیت و هنر سازندگان می‌باشند
- صنایع دستی مختلف که در مناطق شهری و روستایی تولید می‌شوند، نیازی به هیچ‌گونه تکنولوژی پیشرفته ندارند و آموزش و یادگیری آنها ساده است
- رنگ و طرح‌های مورد استفاده در ساخت این محصولات برگرفته از طبیعت و تجلی‌گر روحیه، شور و ذوق مردم هر منطقه هستند
- تحقیقات نشان می‌دهند که بیشتر از 70 درصد صنایع دستی عرضه شده در کشور توسط زنان هنرمند ایرانی تولید می‌شوند. به همین دلیل هم می‌توان گفت که زنان ایرانی نقش تاثیرگذاری در ماندگاری هنر و فرهنگ ایران دارند
با توجه به تمامی تعاریفی که صنایع دستی مطرح شد، کامل‌ترین و جامع‌ترین تعریف، برآیندی از آنها است:
هنرهای صناعی و یا صنایع دستی شاخه‌ای از هنرهای سنتی هر کشور است که یک یا چند یا تمامی مراحل ساخت آن به وسیله‌ی دست صورت گرفته و مواد اولیه‌ی آن به صورت بومی تهیه می‌شود. به دلیل عدم استفاده از ماشین‌آلات سنگین صنعتی، هر کالای تولیدی در این حیطه با دیگری متفاوت است و حاصل تلاش دستان یک هنرمند با تولیدات دیگری یکسان نیست. برای تولید دست‌ساخته‌ها یا صنایع دستی نیازی به تکنولوژی پیشرفته یا دانش فنی کارشناسان خارجی نبوده و دانش تولید آن به صورت بومی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.
صنایع دستی و فرهنگ
صنایع دستی صرفاً یک کالا برای مبادله نیست. صنایع دستی برخاسته از قدمت فرهنگی و هنری هر منطقه و نمادی از آداب و رسوم، سنن، ارزش‌ها و سبک زندگی مردمان هر خطه‌ای است. هنرمندان با استفاده از نگاره‌های آشنا و رنگ‌های مأنوس و مشخص دریچه‌ای به لایه‌های ذهنی و شخصیتی مخاطبان خود می‌گشایند و آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهند. هنر در غالب صنایع دستی، گفتمان جدیدی را با مخاطبانش آغاز می‌کند و می‌تواند در نهادینه‌سازی فرهنگ مؤثر واقع شود.
صنایع دستی و اشتغالزایی
براساس آمار معاونت روستایی و عشایری طی ۴۰سال اخیر، تعداد روستاهای ایران از 90 هزار روستا به حدود 60 هزار روستا رسیده است. کارشناسان نبود شغل و امکانات زندگی را مهم‌ترین دلیل ترک روستاها و مهاجرت روستاییان به شهرها می‌دانند. یکی از مزایای توجه به صنایع دستی در عرصه‌ی اشتغالزایی، تولید صنایع دستی در بومی‌ترین مناطق ایران است.
در واقع صنایع دستی از چنان ظرفیت بالایی برای اشتغالزایی روستاییان بهره‌مند است که برای راه‌اندازی به سرمایه، منابع و تکنولوژی خاصی نیاز ندارد. با وجود منابع و نیروی کار متخصص در روستاها، صرفاً از طریق مدیریت فروش و یا به عبارتی صنعتی ساختن آن می‌توان تحولی در توسعه‌ی امکانات اجتماعی و معیشتی روستاییان ایجاد کرد.
صنایع دستی و افزایش درآمد سرانه
کشورهای مختلف جهان هر روز تلاش می‌کنند تا درآمد سرانه‌ی خود را با تولید صنایع دستی افزایش بدهند. چرا که افزایش درآمد سرانه از این طریق دارای مزایایی نظیر: سادگی تکنیک، عدم احتیاج به آموزش فنی و سریع و افزایش سطح اشتغال می‌باشد و بیش از هر فعالیت اقتصادی دیگری پتانسیل توسعه و پیشرفت دارد. مسلما افزایش درآمد سرانه به افزایش درآمد ملی کشورها منجر می‌شود
در حال حاضر سهم صنایع دستی در درآمد ملی ایران حدود پنج درصد است که این رقم در مقایسه با کشورهای مشابه به لحاظ پیشینه‌های تاریخی بسیار ناچیز است.
صنایع دستی و توسعه‌ی صادرات
اقتصاد تک محصولی یکی از مشخصه‌های کشورهای در حال توسعه است. اغلب کشورهایی که دارای اقتصاد تک محصولی هستند، صادرکننده‌ی مواد خام نظیر نفت، گاز و … می‌باشند. با توجه به محدودیت این منابع طبیعی و عدم تجدیدپذیری آنها، بسیاری از کشورهای جهان سوم به صادرات صنایع دستی روی آورده‌اند. آنها می‌کوشند تا با اتخاذ تدابیر حمایتی و تدوین سیاست‌های مکمل، شرایط رشد و توسعه‌ی صادرات صنایع‌دستی را در کشورشان فراهم نمایند.
نصف جهان، مهد هنر ایران
صنایع دستی اصیل‌ترین جلوه‌گاه تاریخ و تمدن ایران است و در این میان صنایع دستی اصفهان در طول سالیان متمادی به‌عنوان نماینده‌ی هنر اصیل ایرانی در جهان شناخته شده است. اصفهان، بزرگترین تولیدکننده‌ی صنایع دستی در ایران می‌باشد.
انواع محبوب هنرهای دستی
انواع صنایع دستی چیست و هر یک از آنها چه کاربردهایی دارند؟ ابتدا از خاتم کاری آغاز می‌کنیم. خاتم کاری از نفیس‌ترین هنرهای دستی کشور است که بر روی قطعات کوچکی از چوب، استخوان یا فلز انجام می‌شود. نقوش بسیار زیبای سنتی خاتم کاری مانند اشکال هندسی ستاره‌ای روی چوب‌های مرغوبی مانند ساج، آبنوس، گل رز و پرتقال طراحی می‌شوند. این دسته از صنایع‌دستی عمدتا در شهرهایی مانند شیراز، اصفهان و کرمان رونق دارد. در ادامه مطلب صنایع دستی چیست قصد داریم انواع صنایع‌دستی را با یکدیگر مرور کنیم.
از دیگر انواع صنایع دستی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- قلمکاری: از انواع پارچه‌های تزئینی پرتقاضا است که به منظور تولید آن از مهره‌های چوبی طرح‌دار ساخته شده از چوب درخت گلابی استفاده می‌کنند
- فیروزه‌کوبی: در این نوع از صنایع دستی، تکه‌های کوچک سنگ فیروزه با نظم خاصی به شکل موزاییکی بر روی زیرساخت‌هایی از جنس مس، برنج و نقره می‌گیرد
- نگارگری و هنر مینیاتور: از دیگر صنایع‌دستی نفیس دست‌ساز ایرانی است که بر روی کاغذ، سنگ، چوب و همینطور استخوان حیوانات انجام می‌شود
- هنر ترمه‌بافی: ترمه در واقع نوعی پارچه لطیف و نرم می‌باشد که با استفاده از نخ‌های مرغوب و از جنس ابریشم، کرک و پشم حیوانات تولید می‌شود
- سفالگری: از قدیمی‌ترین هنرهای ایرانی است که هنوز هم به منظور ساخت ظروف آشپزخانه کاربردی و تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. عمدتا برای این نوع صنایع دستی از خاک رس مرغوب استفاده می‌کنند و محصولات تولیدی آن به کمک رنگ‌های جذابی رنگ‌آمیزی می‌شود
- گیوه‌بافی: گیوه نوعی پاپوش یا کفش دست‌ساز می‌باشد که یکی از اصلی‌ترین هنرهای دستی ایرانی است و بازار آن هم رونق بسیاری دارد.
تجربه کیفیت، زیبایی و اصالت با خرید محصولات صنایع دستی آقاجانی
اگر می‌خواهید برای دوستان یا عزیزان خود هدیه‌ای تهیه کنید، اما چیزی درباره سلیقه آنها نمی‌دانید، خرید محصولات هنری دست‌ساز بهترین گزینه برای شما است. زیرا با هر نوع سلیقه‌ای سازگاری دارند و یک هدیه ویژه هستند. همچنین از این محصولات می‌توانید برای افزایش زیبایی محیط کار یا منزل خود استفاده کنید.
شرکت صنایع دستی آقاجانی یکی از بزرگترین تولیدکنندگان محصولات فیروزه کوبی، خاتم کاری و قلم‌زنی در سطح کشور است. شما در فروشگاه اینترنتی صنایع دستی آقاجانی می‌توانید متناسب با بودجه و سلیقه خود زیباترین و نفیس‌ترین محصولات صنایع دستی را انتخاب و خریداری کنید.