صنایع دستی فلزی؛ اصیل، بادوام و زیبا
صنایع دستی فلزی از قدیمی‌ترین هنرها به شمار می‌آیند که از گذشته‌های دور در کشور ایران و سایر نقاط جهان رواج داشته‌اند. به فرایند شکل‌دهی و تزئین فلزات به منظور تولید اشیای تزئینی و کاربردی به وسیله روش‌ها و ابزارهای مختلف فلزکاری گفته می‌شود. بخش گسترده‌ای از صنایع دستی ایرانی به عنوان زیرمجموعه‌ای از هنر فلزکاری شناخته می‌شوند. بسیاری از صنایع دستی تولیدشده به وسیله تکنیک‌های مختلف فلزکاری، مانند ظروف مسی علاوه‌بر جنبه تزئینی و ظاهر چشم‌نواز خود، در زندگی روزمره نیز کاربرد دارند. در این مطلب، قصد داریم تا شما را با انواع صنایع دستی تولیدشده با فلز آشنا کنیم.
مروری بر تاریخچه صنایع دستی فلزی در ایران
در طول تاریخ چند هزار ساله کشور ایران، مردم این سرزمین از انواع فلزات به عنوان یک ماده اولیه حیاتی و مستحکم برای برطرف کردن نیازهای اولیه خود، از جمله ساخت انواع ظروف استفاده می‌کرده‌اند. با گذر زمان، استفاده از فلز برای تولید صنایع دستی فلزی در میان هنرمندان رواج بیشتری پیدا کرد.
هنرمندان کشور ایران از قرن‌ها پیش از میلاد مسیح در زمینه تولید صنایع دستی و آثار هنری با استفاده از فلزات نقش بسیار پررنگی را ایفا کرده‌اند. قدمت برخی از آثار هنری و صنایع دستی تولیدشده با فلزات به دوره مادها، هخامنشیان و ساسانیان بازمی‌گردد. البته تاریخ‌نگاران دوران شکوفایی و توسعه این صنایع دستی را به حکومت سلجوقیان و پس از آن، به صفویان نسبت می‌دهند. این گنجینه‌های هنری از نسل‌های قبلی به عنوان میراثی به نسل‌های معاصر منتقل شده است و تولید صنایع دستی فلزی، امروزه نیز در بسیاری از شهرهای کشور ایران مانند اصفهان، یزد، زنجان و … رونق دارد.
انواع صنایع دستی فلزی
یکی از دلایلی که صنایع دستی فلزی را از سایر صنایع دستی کشور ایران متمایز می‌کند، تنوع بالای این دسته از آثار هنری است. هنرمندان ایرانی برای خلق آثار هنری خود از تکنیک‌ها و روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند. هر چند این روش‌ها از لحاظ نحوه اجرا با یکدیگر تفاوت دارند، اما آثار هنری خلق‌شده به وسیله هر یک از این روش‌ها به عنوان زیرمجموعه‌ای از صنایع فلزی شناخته می‌شوند.
انواع صنایع فلزی که در کشور ایران رواج دارند، عبارتند از:
- هنر حکاکی
- هنر قلم‌زنی
- هنر فیروزه‌کوبی
- هنر نقره‌کوبی
- هنر ملیله‌کاری
- هنر طلاکوبی
- هنر مسگری
- هنر دوات‌گری
- هنر میناکاری
هنر حکاکی بر روی فلز
به هنر ایجاد طرح‌ها و نگاره‌های کم‌عمق و سطحی بر روی انواع فلزات که معمولا با استفاده از ابزارهای ساده انجام می‌شود، حکاکی می‌گویند. به دلیل سطحی بودن طرح‌ها و نقش‌های ایجادشده در روش حکاکی، هنرمندان برای ساخت صنایع دستی فلزی نیازی به استفاده از قلم‌های مختلف یا استفاده از قیر در پشت کار ندارند. هنر حکاکی بر روی فلزات در شهرهایی مانند اصفهان، تبریز، تهران و زنجان رواج دارد.
حکاکی بر روی ظروف و اشیای فلزی مختلفی مانند انواع سینی، پارچ، گلدان، جام و … به سادگی قابل اجرا است. معمولا برای اجرای هنر حکاکی از فلزاتی مانند برنج، مس و نقره استفاده می‌شود. حکاکی به عنوان یکی از محبوب‌ترین روش‌ها برای تولید صنایع فلزی شناخته می‌شود.
ساخت صنایع دستی فلزی با هنر اصیل قلم‌زنی
یکی از ظریف‌ترین هنرهای اصیل ایرانی، قلم‌زنی بر روی ظروف و اشیای فلزی است که قدمت آن به دوران حکومت ساسانیان باز می‌گردد. امروزه بسیاری از آثار هنری تولیدشده به وسیله تکنیک قلم‌زنی در موزه‌های تاریخی در معرض نمایش عموم قرار گرفته‌اند.
اگر بخواهیم تعریف ساده‌ای را از هنر قلم‌زنی ارائه کنیم، باید بگوییم که به هنر کندن نقش و نگارهای مختلف بر روی سطوح فلزی قلم‌زنی گفته می‌شود. استاد و هنرمند قلم‌زنی برای تراشیدن نقش و نگارهای مورد نظر خود از چندین قلم فولادی استفاده می‌کند. هر چه نقش و نگار انتخاب‌شده از سوی هنرمند دارای جزئیات و ظرافت بیشتری باشد، ارزش و قیمت اثر هنری افزایش پیدا می‌کند.
چهار روش کلی برای قلم‌زنی وجود دارند که عبارتند از:
- قلم‌زنی ساده
- قلم‌زنی مشبک
- برجسته‌کاری
- جُنده‌کاری
هنر زیبای فیروزه‌کوبی بر روی فلزات
فیروزه‌کوبی به عنوان یکی از زیباترین صنایع دستی فلزی کشور ایران شناخته می‌شود که بیشتر از هر منطقه دیگری در شهر اصفهان رواج دارد. در تمامی مراکز فروش صنایع دستی شهر اصفهان، شما با نمونه‌های درخشانی از هنر فیروزه‌کوبی برخورد می‌کنید. هر چند فیروزه‌کوبی به عنوان یکی از هنرهای نسبتا نوظهور در حوزه صنایع دستی شناخته می‌شود، اما توانسته است در طول چند دهه گذشته جایگاه خود را به عنوان یکی از محبوب‌ترین صنایع دستی ایران تثبیت کند.
برای اجرای هنر فیروزه‌کوبی، سنگ‌های مرغوب فیروزه استفاده می‌شود. این سنگ‌های فیروزه که معمولا از معادن شهر نیشابور استخراج می‌شوند، در اندازه‌های کوچک و با استفاده از تکنیک‌های خاصی بر روی فلزاتی مانند نقره، مس و برنز اجرا می‌شوند. در واقع قطعات کوچک فیروزه در اندازه‌های یکسان و به صورت کاملا منظم با استفاده از چسب مخصوص فیروزه‌کوبی بر روی ظروف و اشیای فلزی چسبانده می‌شوند. همجنین از هنر فیروزه‌کوبی برای تولید سایر صنایع دستی فلزی مانند انواع زیورآلات و بدلیجات نیز استفاده می‌شود.
خرید صنایع دستی فلزی از فروشگاه بزرگ آقاجانی
تاریخچه تولید صنایع دستی با استفاده از فلزات در کشور ایران به دوران هخامنشیان و ساسانیان بازمی‌گردد. این دسته از صنایع دستی توانسته‌اند در گذر زمان همچنان محبوبیت خود را حفظ کنند. امروزه نیز بسیاری از افراد برای طراحی و اجرای دکوراسیون داخلی منازل، ادارات و … از این صنایع دستی استفاده می‌کنند. برای تولید این آثار هنری از تکنیک‌ها و روش‌های مختلفی مانند قلم‌زنی، فیروزه‌کوبی، نقره‌کوبی و حکاکی استفاده می‌شود که قدمت برخی از آن‌ها به بیش از چند قرن می‌رسد.
فروشگاه صنایع دستی آقاجانی به صورت تخصصی در زمینه عرضه صنایع دستی و ظروف فلزی باکیفیت فعالیت می‌کند. اگر شما نیز از علاقه‌مندان به سبک‌های مختلف هنر فلزکاری هستید، می‌توانید برای خرید صنایع دستی اصیل، در وبسایت ما به صفحه محصولات مورد نظر خود مراجعه کنید.
سوالات متداول
هنر مشبک‌کاری بر روی فلزات از چه دوره‌ای رواج پیدا کرد؟
مشبک‌کاری بر روی فلزات از دوران سلجوقیان به شدت مورد توجه قرار گرفت. صنایع دستی تولیدشده با هنر مشبک‌کاری علاوه‌بر جنبه تزئینی، جنبه کاربردی نیز دارند.
هنر حکاکی بر روی فلزات بیشتر در کدام مناطق ایران رواج دارد؟
هنر حکاکی در مناطقی مانند اصفهان، تهران و زنجان رواج دارد. اما فعال‌ترین فعال‌ترین در زمینه تولید صنایع دستی فلزی با روش حکاکی، استان آذربایجان شرقی و شهر تبریز است.
برای قلم‌زنی از چه ابزارآلات و تجهیزاتی استفاده می‌شود؟
برای قلم‌زنی از ابزارها و تجهیزاتی مانند سندان، دستگاه خم‌کاری، کوره برقی، دستگاه قیرآب‌کنی، پرگار، چکش، قلم‌های فولادی و … استفاده می‌شود.