ساخت صنایعدستی تاریخچهای دیرینه دارد. بشر در در ابتدا با استفاده از مواد مختلفی که در طبیعت پیدا میکرد، سادهترین وسایل با دستانش میساخت و به مرور با تکامل زیستی، وسایل دستساخته انسان نیز پیشرفت کرد.
در هر کجای جهان، با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط منطقه، انسانها به تولید محصولات خاصی روی آوردند. عرصه صنایعدستی با گذر زمان بیش از پیش رشد میکرد تا جایی که به عنوان یکی از هنرهای بومی هر کشور قلمداد شد.
امروزه آنچه از صنایعدستی به ذهن مخاطبان میرسد، تنها چند شاخه هنری قدیمی نیست که با طرحهای سنتی تزیین شده باشد؛ بلکه انواع هنرهای دستساز مدنظر است که با سلیقههای جدید، بهروزرسانی شده و آنها نیز همانند انسانها به رشد و تکامل رسیدهاند.
صنایعدستی اصفهان را میتوان یکی از تجلیگاههای خلاقیت بومی مردم این شهر نامید. نصفجهان با ثبت بیش از 170 رشته، تنوع هنری و با ثبت خود در فهرست کشورهای خلاق یونسکو، علاوه بر نمایش گستردگی انواع صنایعدستی، استعداد بیبدیل هنرمندانش را به رخ جهانیان میکشد.
امروزه صنایعدستی یکی از ارکان مهم توسعه پایدار کشورهای محسوب میشود (مقاله مربوط به نقش صنایعدستی در توسعه پایدار کشورها را مطالعه نمایید)که اثرات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حتی زیستمحیطی بسیاری بههمراه دارد. اما پرسش مهم اینجاست که برای رسیدن به خلاقیت در تولید صنایعدستی باید چه رویکردی را مدنظر قرار داد؟
صنایعدستی امروز با صنایعدستی در گذشته تفاوتهای مهمی دارد؛ همین موضوع باعث شده است که دست هنرمندان و صنعتگران برای تولید محصولات نسبت به دوران قدیم بازتر باشد و بتوانند از خلاقیت بیشتری در فرایندهای تولید بهره ببرند.
خلاقیت در هنر
خلاقیت تعریفهای متفاوتی دارد؛ برخی معتقدند خلاقیت یعنی توانایی تولید ایدهها و راهحلهای جدید و متفاوت برای حل مشکلات. برخی دیگر میگویند توانایی ساختن یا خلق نمودن چیزی نو بدون داشتن نمونه قبلی و به عقیده بعضی در سادهترین حالت، خلاقیت یعنی داشتن ابتکار.
مفهوم خلاقیت در هنر کمی با تعاریف ارائه شده متفاوت است. هنر با تفکر خلاق رابطه تنگاتنگی دارد و بهصورت مستقیم بر یکدیگر اثر میگذارند؛ به همین دلیل هنرمندان را نسبت به سایر افراد، انسانهای خلاقترین میدانیم.
هنرمندان اصفهانی از دیرباز خلاقیت را در تمامی هنرهای ذهنی بهکار میگرفتند و تا امروز هم در مسیر نیاکان خود گام برمیدارند. اگر در گذشته شیشههای رنگی را در کنار خرده چوبهای مشبک میگذاشتند و پنجرههای ارسی را طراحی میکردند یا فیروزه را بر روی فلز مس میچسباندند و ظروفی ساده می ساختند، امروز انواع مواد اولیه با خلاقیت ذهنی هنرمندان تلفیق میشود و سبکها و طرحهای متفاوتی از دلش بیرون میآید.
ابداع و خلاقیت هنری در تولید صنایعدستی آقاجانی
در میان صنایعدستی اصفهان، ظروف سنتی طرفداران بیشتری دارد. محبوبیت صنایعدستی خاتم یا فیروزهکوبیهای اصفهان سبب شده است که این محصولات نسبت به انواع دیگر صنایعدستی پرفروشتر باشند؛ اما در سالهای گذشته عدم تنوع زیرساختی در طراحی ظاهری باعث شده بود کمی از رونق این محصولات کاسته شود.
شرکت صنایعدستی آقاجانی فعالیت خود را با 4 مدل زیرساخت آغاز کرد و امروزه بیش از 160 مدل زیرساخت با ابداع صنعتگران و به همت مدیرعامل شرکت که خود از استادکاران ماهر اصفهانی در هنر فیروزهکوبی است، به بازار صنایعدستی ایران و جهان عرضه میشود.
خلاقیت و استقلال فکری صنعتگران در تولید صنایعدستی باعث میشود که هر محصول دستساز هویت جداگانه و منحصربهفردی داشته باشد. کمک گرفتن از دانش بومی و تلفیق آن با نیاز روز، عنصر گمشده صنعت صنایعدستی امروز است.
قرن 21 القاب متعددی را به خود اختصاص داده است؛ اگر از دریچه هنر به این قرن بنگریم میتوان ادعا کرد این قرن، عصر صنایع فرهنگی و خلاق نیز هست. تفکر خلاق، درواقع نیروی محرکه مردم یک کشور قلمداد میشود که با مفاهیمی چون صنایع خلاق، توسعه پایدار و اقتصاد خلاق درهم تنیده شده است.
برای خلق اثر هنری ماندگار باید ذهنی خلاق داشت و ثمره خروجی آن را در معرض نمایش گذاشت تا به رشد و انتقال مفاهیم فرهنگی در قالب هنرهای دستی به آیندگان کمک کرد. از این رو بسیاری از کشورهای توسعهیافته و درحال توسعه به برنامهریزیهای استراتژیک و سرمایهگذاریهای کلان در حوزههای فرهنگی و هنری بهویژه صنایعدستی روی آوردهاند تا از رهگذر مالی این بستر برای ایجاد اشتغال، پیشرفت و رشد اقتصادی بهرهمند شوند.
صنایعدستی را نمیتوان بهگونهای ساخت که با مفاهیم فرهنگی و میراث هنری جوامع بیگانه باشد. تلفیق صنایعدستی سنتی با تفکرهای نوین و سلیقههای نو با حفظ چارچوب اصالت مفاهیم، نیاز امروز جوامع است که هنرمندان با قدرت هرچهتمام بهدنبال رفع آن هستند.